「-io, -(s)i, -sum/-tum, -ire」:丙式標準動詞
- 完了形で「s」がつくことがある。
- スピーヌムでは特徴的な母音「i」が現れない。また、「-t-」が「-s-」になることがある。
①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)
不定詞と分詞についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。態\時制 | 現在(praesens) | 完了(perfectum) | 未完了 | 過去完了 | 未来(futurum) | 前未来 |
能動態不定詞 | -ire (venire, vincire) |
-isse (venisse, vinxisse) |
- | - | -surus/-turus esse (venturus esse, vincturus esse) |
- |
受動態不定詞 | -iri (veniri, vinciri) | -sus/-tus esse (ventus esse, vinctus esse) |
- | - | -sum/-tum iri (ventum iri, vinctum iri) |
- |
能動態分詞 | -iens (veniens, vinciens) |
- | - | - | -surus/-turus (venturus, vincturus) |
- |
受動態分詞 | - | -sus/-tus (ventus, vinctus) |
- | - | -iendus (veniendus, vinciendus) |
- |
分詞(分詞を使う不定詞も同じ)について、上の表に示したのは男性主格単数である。分詞の格変化は下の表の通りである。但し、受動態未来分詞(ゲルン ディーウゥム)の格変化について は、⑤を参照。能動態現在分詞の格変化は、I型の「-s, -s, -s」の形容詞の格変化と同じであり、能動態未来分詞と受動態完了分詞の格変化は、OA型の格変化と同じである。
態・時制 |
能動態現在分詞 |
能動態未来分詞 | 受動態完了分詞 | |||||||
性 | 男性 | 女性 | 中性 | 男性 | 女性 | 中性 | 男性 | 女性 | 中性 | |
単数 | 主格 | -iens (veniens,
vinciens) |
-iens (veniens, vinciens) |
-iens (veniens, vinciens) |
-surus/-turus (venturus, vincturus) |
-sura/-tura (ventura, vinctura) |
-surum/-turum (venturum, vincturum) |
-sus/-tus (ventus, vinctus) |
-sa/-ta (venta, vincta) |
-sum/-tum (ventum, vinctum) |
属格 | -ientis
(venientis, vincientis) |
-ientis (venientis, vincientis) |
-ientis
(venientis, vincientis) |
-suri/-turi (venturi, vincturi) |
-surae/-turae (venturae, vincturae) |
-suri/-turi (venturi, vincturi) |
-si/-ti (venti, vincti) |
-sae/-tae (ventae, vinctae) |
-si/-ti (venti, vincti) |
|
与格 | -ienti
(venienti, vincienti) |
-ienti (venienti, vincienti) |
-ienti
(venienti, vincienti) |
-suro/-turo (venturo, vincturo) |
-surae/-turae (venturae, vincturae) |
-suro/-turo (venturo, vincturo) |
-so/-to (vento, vincto) |
-sae/-tae (ventae, vinctae) |
-so/-to (vento, vincto) |
|
対格 | -ientem
(venientem, vincientem) |
-ientem (venientem, vincientem) |
-iens (veniens,
vinciens) |
-surum/-turum (venturum, vincturum) |
-suram/-turam (venturam, vincturae) |
-surum/-turum (venturum, vincturum) |
-sum/-tum (ventum, vinctum) |
-sam/-tam (ventam, vinctam) |
-sum/-tum (ventum, vinctum) |
|
奪格 | -iente (-ienti)
(veniente (venienti), vinciente (vincienti)) |
-iente (-ienti)
(veniente (venienti), vinciente (vincienti)) |
-iente (-ienti)
(veniente (venienti), vinciente (vincienti)) |
-suro/-turo (venturo, vincturo) |
-sura/-tura (ventura, vinctura) |
-suro/-turo (venturo, vincturo) |
-so/-to (vento, vincto) |
-sa/-ta (venta, vincta) |
-so/-to (vento, vincto) |
|
複数 | 主格 | -ientes
(venientes, vincientes) |
-ientes
(venientes, vincientes) |
-ientia
(venientia, vincientia) |
-suri/-turi (venturi, vincturi) |
-surae/-turae (venturae, vincturae) |
-sura/-tura (ventura, vinctura) |
-si/-ti (venti, vincti) |
-sae/-tae (ventae, vinctae) |
-sa/-ta (venta, vincta) |
属格 | -ientium
(venientium, vincientium) |
-ientium
(venientium, vincientium) |
-ientium
(venientium, vincientium) |
-surorum/ -turorum (venturorum, vincturorum) |
-surarum/ -turarum (venturarum, vincturarum) |
-surorum/ -turorum (venturorum, vincturorum) |
-sorum/ -torum (ventorum, vinctorum) |
-sarum/ -tarum (ventarum, vinctarum) |
-sorum/ -torum (ventorum, vinctorum) |
|
与格 | -ientibus
(venientibus, vincientibus) |
-ientibus
(venientibus, vincientibus) |
-ientibus
(venientibus, vincientibus) |
-suris/-turis (venturis, vincturis) |
-suris/-turis (venturis, vincturis) |
-suris/-turis (venturis, vincturis) |
-sis/-tis (ventis, vinctis) |
-sis/-tis (ventis, vinctis) |
-sis/-tis (ventis, vinctis) |
|
対格 | -ientis (-entes)
(venientis (venientes), vincientis (vincientes)) |
-ientis (-entes)
(venientis (venientes), vincientis (vincientes)) |
-ientia
(venientia, vincientia) |
-suros/-turos (venturos, vincturos) |
-suras/-turas (venturas, vincturis) |
-sura/-tura (ventura, vinctura) |
-sos/-tos (ventos, vinctos) |
-sas/-tas (ventas, vinctas) |
-sa/-ta (venta, vincta) |
|
奪格 | -ientibus
(venientibus, vincientibus) |
-ientibus
(venientibus, vincientibus) |
-ientibus
(venientibus, vincientibus) |
-suris/-turis (venturis, vincturis) |
-suris/-turis (venturis, vincturis) |
-suris/-turis (venturis, vincturis) |
-sis/-tis (ventis, vinctis) |
-sis/-tis (ventis, vinctis) |
-sis/-tis (ventis, vinctis) |
②現在(praesens)・完了(perfectum)
現在時制と完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。態(vox) | 能動態(activa) | |||||
時制(tempus) | 現在(praesens) | 完了(perfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -io (venio, vincio) |
-iam (veniam, vinciam) |
- | -i (veni, vinxi) |
-erim (venerim, vinxerim) |
- |
2人称単数(tu) | -is (venis, vincis) |
-ias (venias, vincias) |
-i (veni, venci) | -isti (venisti, vinxisti) |
-eris (veneris, vinxeris) |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -it (venit, vincit) |
-iat (capiat, vinciat) |
- | -it (venit, vinxit) |
-erit (venerit, vinxerit) |
- |
1人称複数(nos) | -imus (venimus, vincimus) |
-iamus (veniamus, vinciamus) |
- | -imus (venimus, vinximus) |
-erimus (venerimus, vinxerimus) |
- |
2人称複数(vos) | -itis (venitis, vincitis) |
-iatis (veniatis, vinciatis) |
-ite (venite, vencite) |
-istis (venitis, vinxitis) |
-eritis (veneritis, vinxeritis) |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -iunt (veniunt, vinciunt) |
-iant (veniant, vinciant) |
- | -erunt (-ere) (venerunt (venere), vinxerunt (vinxere)) |
-erint (venerint, vinxerint) |
- |
態(vox) | 受動態(passiva) | |||||
時制(tempus) | 現在(praesens) | 完了(perfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -ior (venior, vincior) |
-iar (veniar, vinciar) |
- | -sus/-tus sum (ventus sum, vinctus sum) |
-sus/-tus sim (ventus sim, vincti sim) |
- |
2人称単数(tu) | -iris (veniris, vinciris) |
-iaris (veniaris, vinciaris) |
-ire (venire, vincire) |
-sus/-tus es (ventus es, vinctus es) |
-sus/-tus sis (ventus sis, vinctus sis) |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -itur (venitur, vincitur) |
-iatur (veniatur, vinciatur) |
- | -sus/-tus est (ventus est, vinctus est) |
-sus/-tus sit (ventus sit, vinctus sit) |
- |
1人称複数(nos) | -imur (venimur, vincimur) |
-iamur (veniamur, vinciamur) |
- | -si/-ti sumus (venti sumus, vincti sumus) |
-si/-ti simus (venti simus, vincti simus) |
- |
2人称複数(vos) | -imini (venimini, vincimini) |
-iamini (veniamini, vinciamini) |
-imini (venimini, vincimini) |
-si/-ti estis (venti estis, vincti estis) |
-si/-ti sitis (venti sitis, vincti sitis) |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -iuntur (veniuntur, vinciuntur) |
-iantur (veniantur, vinciantur) |
- | -si/-ti sunt (venti sunt, vincti sunt) |
-si/-ti sint (venti sint, vincti sint) |
- |
女性の場合、「-sus/-tus (ventus, vinctus)」(単数)は「-sa/-ta (venta, vincta)」になり、「-si/-ti (venti, vincti)」(複数)は「-sae/-tae (ventae, vinctae)」になる。
又、中性の場合、「-sus/-tus (ventus, vinctus)」(単数)は「-sum/-tum (ventum, vinctum)」になり、「-si/-ti (venti, vincti)」(複数)は「-sa/-ta (venti, vincti)」になる。
③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)
未完了時制と過去完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。態(vox) | 能動態(activa) | |||||
時制(tempus) | 未完了(imperfectum) | 過去完了(plusquamperfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -iebam (veniebam, vinciebam) |
-irem (venirem, vincirem) |
- | -eram (veneram, vinxeram) |
-issem (venissem, vinxissem) |
- |
2人称単数(tu) | -iebas (veniebas, vinciebas) |
-ires (venires, vincires) |
- | -eras (veneras, vinxeram) |
-isses (venisses, vinxisses) |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -iebat (veniebat, vinciebat) |
-iret (veniret, vinciret) |
- | -erat (venerat, vinxerat) |
-isset (venisset, vinxisset) |
- |
1人称複数(nos) | -iebamus (veniebamus,vinciebamus) |
-iremus (veniremus, vinciremus) |
- | -eramus
(veneramus, vinxeramus) |
-issemus (venissemus, vinxissemus) |
- |
2人称複数(vos) | -iebatis (veniebatis, vinciebatis) |
-iretis (veniretis, vinciretis) |
- | -eratis (veneratis, vinxeratis) |
-issetis (venissetis, vinxissetis) |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -iebant (veniebant, vinciebant) |
-irent (venirent, vinciretis) |
- | -erant (venerant, vinxerant) |
-issent (cepissent, vinxissent) |
- |
態(vox) | 受動態(passiva) | |||||
時制(tempus) | 未完了(imperfectum) | 過去完了(plusquamperfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -iebar (veniebar, vinciebar) |
-irer (venirer, vincirer) |
- | -sus/-tus eram (ventus eram, vinctus eram) |
-sus/-tus essem (ventus essem, vinctus essem) |
- |
2人称単数(tu) | -iebaris (veniebaris, vinciebaris) |
-ireris (venireris, vincireris) |
- | -sus/-tus eras (ventus eras, vinctus eras) |
-sus/-tus esses (ventus esses, vinctus esses) |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -iebatur (veniebatur, vinciebatur) |
-iretur (veniretur, vinciretur) |
- | -sus/-tus erat (ventus erat, vinctus eras) |
-sus/-tus esset (ventus esset, vinctus esset) |
- |
1人称複数(nos) | -iebamur (veniebamur, vinciebamur) | -iremur (veniremur, vinciremur) |
- | -si/-ti eramus (venti eramus, vinctus eramus) |
-si/-ti essemus (venti essemus, vincti essemus) |
- |
2人称複数(vos) | -iebamini (veniebamini, vinciebamini) | -iremini (veniremini, vinciremini) | - | -si/-ti eratis (venti eratis, vincti eratis) |
-si/-ti essetis (venti essetis, vincti essetis) |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -iebantur (veniebantur, vinciebantur) | -irentur (venirentur, vincirentur) |
- | -si/-ti erant (venti erant, vincti erant) |
-si/-ti essent (venti essent, vincti essent) |
- |
女性の場合、「-sus/-tus (ventus, vinctus)」(単数)は「-sa/-ta (venta, vincta)」になり、「-si/-ti (venti, vincti)」(複数)は「-sae/-tae (ventae, vinctae)」になる。
又、中性の場合、「-sus/-tus (ventus, vinctus)」(単数)は「-sum/-tum (ventum, vinctum)」になり、「-si/-ti (venti, vincti)」(複数)は「-sa/-ta (venti, vincti)」になる。
④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)
未来時制と前未来時制の一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。態(vox) | 能動態(activa) | |||||
時制(tempus) | 未来(futurum) | 前未来(futurum praeteritum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -iam (veniam, vinciam) |
- | - | -ero (venero, vinxero) |
- | - |
2人称単数(tu) | -ies (venies, vincies) |
- | -ito (venito, vincito) |
-eris (veneris, vinxeris) |
- | - |
3人称単数(is/ea/id) | -iet (veniet, vinciet) |
- | -ito (venito, vincito) |
-erit (venerit, vinxerit) |
- | - |
1人称複数(nos) | -iemus (veniemus, vinciemus) |
- | - | -erimus (venerimus, vinxerimus) |
- | - |
2人称複数(vos) | -ietis (venietis, vincietis) |
- | -itote (venitote, vincitote) |
-eritis (veneritis, vinxeritis) |
- | - |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -ient (venient, vincient) |
- | -iunto (veniunto, vinciunto) |
-erint (venerint, vinxerint) |
- | - |
態(vox) | 受動態(passiva) | |||||
時制(tempus) | 未来(futurum) | 前未来(futurum praeteritum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -iar (veniar, vinciar) |
- |
- | -sus/-tus ero (ventus ero, vinctus ero) |
- |
- |
2人称単数(tu) | -ieris (-iere) (venieris (veniere), vincieris (vinciere)) |
- |
-itor (venitor, vincitor) |
-sus/-tus eris (ventus eris, vinctus eris) |
- |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -ietur (venietur, vincietur) |
- |
-itor (venitor, vincitor) |
-sus/-tus erit (ventus erit, vinctus erit) |
- |
- |
1人称複数(nos) | -iemur (veniemur, vinciemur) |
- |
- |
-si/-ti erimus (venti erimus, vincti erimus) |
- |
- |
2人称複数(vos) | -iemini (veniemini, vinciemini) |
- |
- |
-si/-ti eritis (venti eritis, vincti eritis) |
- |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -ientur (venientur, vincientur) |
- |
-iuntor (veniuntor, vinciuntor) |
-si/-ti erunt (venti erunt, vincti erunt) |
- |
- |
女性の場合、「-sus/-tus (ventus, vinctus)」(単数)は「-sa/-ta (venta, vincta)」になり、「-si/-ti (venti, vincti)」(複数)は「-sae/-tae (ventae, vinctae)」になる。
又、中性の場合、「-sus/-tus (ventus, vinctus)」(単数)は「-sum/-tum (ventum, vinctum)」になり、「-si/-ti (venti, vincti)」(複数)は「-sa/-ta (venti, vincti)」になる。
⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)
ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムについての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。数・格\人称 | gerundium 中性 |
gerundivum 男性 |
gerundivum 女性 |
gerundivum 中性 |
supinum |
|
単数(singularis) | 主格(nominativus) | - |
-iendus (veniendus, vinciendus) |
-ienda (venienda, vincienda) |
-iendum (veniendum, vinciendum) |
- |
属格(genitivus) | -iendi (veniendi, vinciendi) |
-iendi (veniendi, vinciendi) |
-iendae (veniendae, vinciendae) |
-iendi (veniendi, vinciendi) |
- |
|
与格(dativus) | -iendo (veniendo, vinciendo) |
-iendo (veniendo, vinciendo) |
-iendae (veniendae, vinciendae) |
-iendo (veniendo, vinciendo) |
- |
|
対格(accusativus) | -iendum (veniendum, vinciendum) |
-iendum (veniendum, vinciendum) |
-iendam (veniendam, vinciendam) |
-iendum (veniendum, vinciendum) |
-sum/-tum (ventum, vinctum) |
|
奪格(ablativus) | -iendo (veniendo, vinciendo) |
-iendo (veniendo, vinciendo) |
-ienda (venienda, vincienda) |
-iendo (veniendo, vinciendo) |
-su/-tu (ventu, vinctu) |
|
複数(pluralis) | 主格(nominativus) | - |
-iendi (veniendi, vinciendi) |
-iendae (veniendae, vinciendae) |
-ienda (venienda, vincienda) |
- |
属格(genitivus) | - |
-iendorum (veniendorum, vinciendorum) |
-iendarum (veniendarum, vinciendarum) |
-iendorum (veniendorum, vinciendorum) |
- |
|
与格(dativus) | - |
-iendis (veniendis, vinciendis) |
-iendis (veniendis, vinciendis) |
-iendis (veniendis, vinciendis) |
- |
|
対格(accusativus) | - |
-iendos (veniendos, vinciendos) |
-iendas (veniendas, vinciendas) |
-iendos (venienda, vincienda) |
- |
|
奪格(ablativus) | - |
-iendis (veniendis, vinciendis) |
-iendis (veniendis, vinciendis) |
-iendis (veniendis, vinciendis) |
- |
⑥このパターンの活用をする動詞
このパターンの活用をする動詞には、次のようなものがある。- farcio, farsi, fartum, farcire (詰め込む)
- fulcio, fulsi, fultum, fulcire (支える、支持する、援助する)
- haurio, hausi, haustum, haurire (汲む)
- (pario, peperi, partum (paritum), parere(持ち出す、生み出す、手に入れる)は、I(短音)型の活用である)
- aperio, aperui, apertum, aperire (覆いを取る、開く): ab+pario.
- operio, operui, opertum, operire (覆う、覆い隠す、隠匿する):
ob+pario.
- reperio, repperi, repertum, reperire (再び見出す、探究して発見する)
- saepio, saepsi, saeptum, saepire (垣で囲う): saepes, saepis
(f.) (垣・囲い)から。
- salio, salui (salii), saltum, salire (跳ぶ、跳ねる)
- sancio, sanxi, sanctum, sancire (神聖不可侵にする、取消不能にする、確立する)
- sarcio, sarsi, sartum, sarcire (繕う)
- sentio, sensi, sensum, sentire (感じる)
- sepelio, sepelivi, sepultum, sepelire (葬る、埋める)
- venio, veni, ventum, venire (来る)
- invenio, inveni, inventum, invenire (見出す)
- vincio, vinxi, vinctum, vincire (縛る)