「-io, -ivi (-ii), -itum, -ire」:甲式標準動詞

甲式の標準動詞においては、完了形が「-ivi」(長音・長音)又は「-ii」(短音・長音)、スピーヌムが「-itum」(iは長音)となる。つまり、 I型に特徴的な長母音「i」がスピーヌムで現れる。ここでは、「聴く」という意味の「audio, audivi (audii), auditum, audire」を使って、活用語尾の具体例を示す。

①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)

不定詞と分詞についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態\時制 現在(praesens) 完了(perfectum) 未完了 過去完了 未来(futurum) 前未来
能動態不定詞 -ire (audire) -ivisse (-iisse)
(audivisse (audiisse))
- - -iturus esse
(auditurus esse)
-
受動態不定詞 -iri (audiri) -itus esse
(auditus esse)
- - -itum iri
(auditum iri)
-
能動態分詞 -iens (audiens) - - - -iturus (auditurus) -
受動態分詞 - -itus (auditus) - - -iendus (audiendus) -

分詞(分詞を使う不定詞も同じ)について、上の表に示したのは男性主格単数である。分詞の格変化は下の表の通りである。但し、受動態未来分詞(ゲルン ディーウゥム)の格変化について は、⑤を参照。能動態現在分詞の格変化は、I型の「-s, -s, -s」の形容詞の格変化と同じであり、能動態未来分詞と受動態完了分詞の格変化は、OA型の格変化と同じである。

態・時制
能動態現在分詞
能動態未来分詞 受動態完了分詞
男性 女性 中性 男性 女性 中性 男性 女性 中性
単数 主格 -iens
(audiens)
-iens
(audiens)
-iens
(audiens)
-iturus
(auditurus)
-itura
(auditura)
-iturum
(auditurum)
-itus
(auditus)
-ita
(audita)
-itum
(auditum)
属格 -ientis
(audientis)
-ientis (audientis)
-ientis (audientis)
-ituri
(audituri)
-iturae
(auditurae)
-ituri
(audituri)
-iti
(auditi)
-itae
(auditae)
-iti
(auditi)
与格 -ienti
(audienti)
-ienti
(audienti)
-ienti
(audienti)
-ituro
(audituro)
-iturae
(auditurae)
-ituro
(audituro)
-ito
(audito)
-itae
(auditae)
-ito
(audito)
対格 -ientem
(audientem)
-ientem
(audientem)
-iens
(audiens)
-iturum
(auditurum)
-ituram
(audituram)
-iturum
(auditurum)
-itum
(auditum)
-itam
(auditam)
-itum
(auditum)
奪格 -iente (-ienti)
(audiente (audienti))
-iente (-ienti)
(audiente (audienti))
-iente (-ienti)
(audiente (audienti))
-ituro
(audituro)
-itura
(auditura)
-ituro
(audituro)
-ito
(audito)
-ita
(audita)
-ito
(audito)
複数 主格 -ientes (audientes)
-ientes
(audientes)
-ientia
(audientia)
-ituri
(audituri)
-iturae
(auditurae)
-itura
(auditura)
-iti
(auditi)
-itae
(auditae)
-ita
(audita)
属格 -ientium (audientium)
-ientium
(audientium)
-ientium
(audientium)
-iturorum
(auditurorum)
-iturarum
(auditurarum)
-iturorum
(auditurorum)
-itorum
(auditorum)
-itarum
(auditarum)
-itorum
(auditorum)
与格 -ientibus (audientibus)
-ientibus
(audientibus)
-ientibus
(audientibus)
-ituris
(audituris)
-ituris
(audituris)
-ituris
(audituris)
-itis
(auditis)
-itis
(auditis)
-itis
(auditis)
対格 -ientis (-ientes) (audientis (audientes))
-ientis (-ientes)
(audientis (audientes))
-ientia
(audientia)
-ituros
(audituros)
-ituras
(audituras)
-itura
(auditura)
-itos
(auditos)
-itas
(auditas)
-ita
(audita)
奪格 -ientibus (audientibus)
-ientibus
(audientibus)
-ientibus
(audientibus)
-ituris
(audituris)
-ituris
(audituris)
-ituris
(audituris)
-itis
(auditis)
-itis
(auditis)
-itis
(auditis)


②現在(praesens)・完了(perfectum)

現在時制と完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -io (audio) -iam (audiam) - -ivi (-ii)
(audivi (audii))
-iverim (-ierim)
(audivero (audiero))
-
2人称単数(tu) -is (audis) -ias (audias) -i (audi) -ivisti (-iisti)
(audivisti (audiisti))
-iveris (-ieris)
(audiveris (audieris))
-
3人称単数(is/ea/id) -it (audit) -iat (audiat) - -ivit (-iit)
(audivit (audiit))
-iverit (-ierit)
(audiverit (audierit))
-
1人称複数(nos) -imus (audimus) -iamus (audiamus) - -ivimus (-iimus) (audivimus (audiimus)) -iverimus (-ierimus) (audiverimus (audierimus)) -
2人称複数(vos) -itis (auditis) -iatis (audiatis) -ite (audite) -ivistis (-iistis)
(audivitis (audiitis))
-iveritis (-ieritis)
(audiveritis (audieritis))
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iunt (audiunt) -iant (audiant) - -iverunt (-ierunt) (audiverunt (audierunt)) -iverint (-ierint)
(audiverint (audierint))
-

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -ior (audior) -iar (audiar) - -itus sum
(auditus sum)
-itus sim
(auditus sim)
-
2人称単数(tu) -iris (audiris) -iaris (audiaris) -ire (audire) -itus es
(auditus es)
-itus sis
(auditus sis)
-
3人称単数(is/ea/id) -itur (auditur) -iatur (audiatur) - -itus est 
(auditus est)
-itus sit
(auditus sit)
-
1人称複数(nos) -imur (audimur) -iamur (audiamur) - -iti sumus 
(auditi sumus)
-iti simus
(auditi simus)
-
2人称複数(vos) -imini (audimini) -iamini (audiamini) -imini (audimini) -iti estis
(auditi estis)
-iti sitis
(auditi sitis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iuntur (audiuntur) -iantur (audiantur) - -iti sunt
(auditi sunt)
-iti sint
(auditi sint)
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-itus (auditus)」(単数)は「-ita (audita)」になり、「-iti (auditi)」(複数)は「-itae (auditae)」になる。
又、中性の場合、「-itus (auditus)」(単数)は「-itum (auditum)」になり、「-iti (auditi)」(複数)は「-ita (audita)」になる。 

③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)

未完了時制と過去完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iebam
(audiebam)
-irem
(audirem)
- -iveram (-ieram)
(audiveram (audieram))
-ivissem (-iissem)
(audivissem (audiissem))
-
2人称単数(tu) -iebas
(audiebas)
-ires
(audires)
- -iveras (-ieras)
(audiveras (audieras))
-ivisses (-iisses)
(audivisses (audiisses))
-
3人称単数(is/ea/id) -iebat
(audiebat)
-iret
(audiret)
- -iverat (-ierat)
(audiverat (audierat))
-ivisset (-iisset)
(audivisset (audiisset))
-
1人称複数(nos) -iebamus 
(audiebamus)
-iremus
(audiremus)
- -iveramus (-ieramus)
(audiveramus (audieramus))
-ivissemus (-iissemus)
(audivissemus (audiissemus))
-
2人称複数(vos) -iebatis
(audiebatis)
-iretis
(audiretis)
- -iveratis (-ieratis)
(audiveratis (audieratis))
-ivissetis (-iissetis)
(audivissetis (audiissetis))
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iebant
(audiebant)
-irent
(audirent)
- -iverant (-ierant)
(audiverant (audierant))
-ivissent (-iissent)
(audivissent (audiissent))
-

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iebar
(audiebar)
-irer
(audirer)
- -itus eram
(auditus eram)
-itus essem
(auditus essem)
-
2人称単数(tu) -iebaris
(audiebaris)
-ireris
(audireris)
- -itus eras
(auditus eras)
-itus esses
(auditus esses)
-
3人称単数(is/ea/id) -iebatur
(audiebatur)
-iretur
(audiretur)
- -itus erat
(auditus erat)
-itus esset
(auditus esset)
-
1人称複数(nos) -iebamur
(audiebamur)
-iremur
(audiremur)
- -iti eramus
(auditi eramus)
-iti essemus
(auditi essemus)
-
2人称複数(vos) -iebamini
(audiebamini)
-iremini
(audiremini)
- -iti eratis
(auditi eratis)
-iti essetis
(auditi essetis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iebantur
(audiebantur)
-irentur
(audirentur)
- -iti erant
(auditi erant)
-iti essent
(auditi essent)
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-itus (auditus)」(単数)は「-ita (audita)」になり、「-iti (auditi)」(複数)は「-itae (auditae)」になる。
又、中性の場合、「-itus (auditus)」(単数)は「-itum (auditum)」になり、「-iti (auditi)」(複数)は「-ita (audita)」になる。 

 ④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)

未来時制と前未来時制の一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iam
(audiam)
- - -ivero (-iero)
(audivero (audiero))
- -
2人称単数(tu) -ies
(audies)
- -ito (audito) -iveris (-ieris)
(audiveris (audieris))
- -
3人称単数(is/ea/id) -iet
(audiet)
- -ito (audito) -iverit (-ierit)
(audiverit (audierit))
- -
1人称複数(nos) -iemus
(audiemus)
- - -iverimus (-ierimus)
(audiverimus (audierimus))
- -
2人称複数(vos) -ietis
(audietis)
- -itote (auditote) -iveritis (-ieritis)
(audiveritis (audieritis))
- -
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -ient
(audient)
- -iunto (audiunto) -iverint (-ierint)
(audiverint (audierint))
- -

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iar
(audiar)
-
- -itus ero
(auditus ero)
-
-
2人称単数(tu) -ieris (-iere)
(audieris (audiere))
-
-itor (auditor) -itus eris
(auditus eris)
-
-
3人称単数(is/ea/id) -ietur
(audietur)
-
-itor (auditor) -itus erit
(auditus erit)
-
-
1人称複数(nos) -iemur
(audiemur)
-
-
-iti erimus
(auditi erimus)
-
-
2人称複数(vos) -iemini
(audiemini)
-
-
-iti eritis
(auditi eritis)
-
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -ientur
(audientur)
-
-iuntor
(audiuntor)
-iti erunt
(auditi erunt)
-
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-itus (auditus)」(単数)は「-ita (audita)」になり、「-iti (auditi)」(複数)は「-itae (auditae)」になる。
又、中性の場合、「-itus (auditus)」(単数)は「-itum (auditum)」になり、「-iti (auditi)」(複数)は「-ita (audita)」になる。

⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)

ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムについての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

数・格\人称 gerundium
中性
gerundivum
男性
gerundivum
女性
gerundivum
中性
supinum
単数(singularis) 主格(nominativus) -
-iendus
(audiendus)
-ienda
(audienda)
-iendum
(audiendum)
-
属格(genitivus) -iendi
(audiendi)
-iendi
(audiendi)
-iendae
(audiendae)
-iendi
(audienda)
-
与格(dativus) -iendo
(audiendo)
-iendo
(audiendo)
-iendae
(audiendae)
-iendo
(audiendo)
-
対格(accusativus) -iendum
(audiendum)
-iendum
(audiendum)
-iendam
(audiendam)
-iendum
(audiendum)
-itum
(auditum)
奪格(ablativus) -iendo
(audiendo)
-iendo
(audiendo)
-ienda
(audienda)
-iendo
(audiendo)
-itu
(auditu)
複数(pluralis) 主格(nominativus) -
-iendi
(audiendi)
-iendae
(audiendae)
-ienda
(audienda)
-
属格(genitivus) -
-iendorum
(audiendorum)
-iendarum
(audiendarum)
-iendorum
(audiendorum)
-
与格(dativus) -
-iendis
(audiendis)
-iendis
(audiendis)
-iendis
(audiendis)
-
対格(accusativus) -
-iendos
(audiendos)
-iendas
(audiendas)
-iendos
(audienda)
-
奪格(ablativus) -
-iendis
(audiendis)
-iendis
(audiendis)
-iendis
(audiendis)
-
ゲルンディーウゥムの男性単数呼格形は、「-ende (audiende)」である。その他の呼格は、主格と同じである。

⑥この活用をする動詞

この活用をする動詞には、次のようなものがある。
前へ | トップへ | 次へ