「sum, fui, -, esse」の活用

まずは、「sum, fui, -, esse」の活用を片付けよう。これは、不規則変化であるが、他の活用で補助的に用いられるので、先に片付ける必要がある。

「sum, fui, -, esse」は、イタリア語の「essere」、フランス語の「être」、ドイツ語の「sein」、英語の「be」などに相当する動詞であ る。補助的に用いられるほか、次のような働きがある。
  1. コプラ(copula):補語が形容詞であれば性数格は主語と一致する。
  2. 存在を表す動詞:「cogito, ergo sum」の「sum」。
  3. 所有の与格(dativus possessivus):「D. 構文」の「1. 格の用法」を参照。ラテン語らしい言い回しである。
なお、この動詞は能動態でしか使わず、受動態はない。

下記では、「sum, fui, -, esse」と、その派生語である「possum, potui, -, posse」(~できる)の活用について述べる。

「sum, fui, -, esse」


①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)


態\時制 現在(praesens) 完了(perfectum) 未完了 過去完了 未来(futurum) 前未来
能動態不定詞 esse
fuisse
- - futurus esse / fore
-
受動態不定詞 -
-
- - -
-
能動態分詞 -
- - - futurus
-
受動態分詞 -
-
- - -
-
能動態未来不定詞につき、「futurus esse」は男性であ る。女性では「futuram esse」、中性では「futurum esse」となる。なお、「fore」は通性である。
能動態未来分詞については、次のような変化をする。

態・時制
能動態未来分詞
男性 女性 中性
単数 主格 futurus
futura
futurum
属格 futuri
futurae
futuri
与格 futuro
futurae
futuro
対格 futurum
futuram
futurum
奪格 futuro
futura
futuro
複数 主格 futuri
futurae
futura
属格 futurorum
futurarum
futurorum
与格 futuris
futuris
futuris
対格 futuros
futuras
futura
奪格 futuris
futuris
futuris


②現在(praesens)・完了(perfectum)

下の表は、現在時制と、その完了である完了時制の活用を示したものである。詳しくは、A型活用の相当箇所を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) sum
sim
-
fui
fuerim
-
2人称単数(tu) es
sis
es
fuisti
fueris
-
3人称単数(is/ea/id) est
sit
-
fuit
fuerit
-
1人称複数(nos) sumus
simus
-
fuimus
fuerimus
-
2人称複数(vos) estis
sitis
este
fuitis
fueritis
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) sunt
sint
-
fuerunt
fuerint
-


③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) eram
essem
-
fueram
fuissem
-
2人称単数(tu) eras
esses
-
fueras
fuisses
-
3人称単数(is/ea/id) erat
esset
-
fuerat
fuisset
-
1人称複数(nos) eramus
essemus
-
fueramus
fuissemus
-
2人称複数(vos) eratis
essetis
-
fueratis
fuissetis
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) erant
essent
-
fuerant
fuissent
-


 ④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)

時制の詳細は、A型活用の相当箇所を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) ero
-
-
fuero
-
-
2人称単数(tu) eris
-
esto
fueris
-
-
3人称単数(is/ea/id) erit
-
esto
fuerit
-
-
1人称複数(nos) erimus
-
-
fuerimus
-
-
2人称複数(vos) eritis
-
estote
fueritis
-
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) erunt
-
sunto
fuerint
-
-


⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)

「sum, fui, -, esse」については、ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムのいずれも存在しない。


⑥このパターンの活用をする動詞

このパターンの活用をするのは、「sum, fui, -, esse」の複合動詞である。

「possum, potui, -, posse」

「potis, pote + sum, fui, -, esse」が約まったものである。不定詞を補語にとり、可能の意味を表す。約まった後の形としては、原則として「pot +  母音-」(そのまま)・「pot + s- = poss-」・「pot + f- = pot-」となるが、能動態現在不定詞と接続法未完了時制では更に約まった独特の形をする。

①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)


態\時制 現在(praesens) 完了(perfectum) 未完了 過去完了 未来(futurum) 前未来
能動態不定詞 posse
potuisse
- - -
-
受動態不定詞 -
-
- - -
-
能動態分詞 -
- - - -
-
受動態分詞 -
-
- - -
-


②現在(praesens)・完了(perfectum)

下の表は、現在時制と、その完了である完了時制の活用を示したものである。詳しくは、A型活用の相当箇所を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) possum
possim
-
potui
potuerim
-
2人称単数(tu) potes
possis
-
potuisti
potueris
-
3人称単数(is/ea/id) potest
possit
-
potuit
potuerit
-
1人称複数(nos) possumus
possimus
-
potuimus
potuerimus
-
2人称複数(vos) potestis
possitis
-
potuitis
potueritis
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) possunt
possint
-
potuerunt
potuerint
-


③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) poteram
possem
-
potueram
potuissem
-
2人称単数(tu) poteras
posses
-
potueras
potuisses
-
3人称単数(is/ea/id) poterat
posset
-
potuerat
potuisset
-
1人称複数(nos) poteramus
possemus
-
potueramus
potuissemus
-
2人称複数(vos) poteratis
possetis
-
potueratis
potuissetis
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) poterant
possent
-
potuerant
potuissent
-


 ④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)

時制の詳細は、A型活用の相当箇所を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) potero
-
-
potuero
-
-
2人称単数(tu) poteris
-
-
potueris
-
-
3人称単数(is/ea/id) poterit
-
-
potuerit
-
-
1人称複数(nos) poterimus
-
-
potuerimus
-
-
2人称複数(vos) poteritis
-
-
potueritis
-
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) poterunt
-
-
potuerint
-
-


⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)

「possum, potui, -, posse」については、ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムのいずれも存在しない。
前へ | トップへ | 次へ