「-o, -i, -atum, -are」:乙式の標準動詞
①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)
不定詞・分詞の一般的な説明は、甲式の対応項を参照。態\時制 | 現在(praesens) | 完了(perfectum) | 未完了 | 過去完了 | 未来(futurum) | 前未来 |
能動態不定詞 | -are (stare) | -isse (stetisse) |
- | - | -aturus esse (staturus esse) |
- |
受動態不定詞 | -ari (stari) | -atus esse (status esse) |
- | - | -atum iri (statum iri) |
- |
能動態分詞 | -ans (stans) | - | - | - | -anturus (staturus) | - |
受動態分詞 | - | -atus (status) | - | - | -andus (standus) | - |
分詞(分詞を使う不定詞も同じ)について、上の表に示したのは男性主格単数である。分詞の格変化は下の表の通りである。但し、受動態未来分詞(ゲルン ディーウゥム)の格変化について は、⑤を参照。能動態現在分詞の格変化は、I型の「-s, -s, -s」の形容詞の格変化と同じであり、能動態未来分詞と受動態完了分詞の格変化は、OA型の格変化と同じである。
態・時制 |
能動態現在分詞 |
能動態未来分詞 | 受動態完了分詞 | |||||||
性 | 男性 | 女性 | 中性 | 男性 | 女性 | 中性 | 男性 | 女性 | 中性 | |
単数 | 主格 | -ans (stans) |
-ans (stans) |
-ans (stans) |
-aturus (staturus) |
-atura (statura) |
-aturum (staturum) |
-atus (status) |
-ata (stata) |
-atum (statum) |
属格 | -antis (stantis) |
-antis (stantis) |
-antis (stantis) |
-aturi (staturi) |
-aturae (staturae) |
-aturi (staturi) |
-ati (stati) |
-atae (statae) |
-ati (stati) |
|
与格 | -anti (stanti) |
-anti (stanti) |
-anti (stanti) |
-aturo (staturo) |
-aturae (staturae) |
-aturo (staturo) |
-ato (stato) |
-atae (statae) |
-ato (stato) |
|
対格 | -antem (stantem) |
-antem (stantem) |
-ans (stans) |
-aturum (staturum) |
-aturam (staturam) |
-aturum (staturum) |
-atum (statum) |
-atam (statam) |
-atum (statum) |
|
奪格 | -ante (-anti)
(stante (stanti)) |
-ante (-anti) (stante (stanti)) |
-ante (-anti) (stante (stanti)) |
-aturo (staturo) |
-atura (statura) |
-aturo (staturo) |
-ato (stato) |
-ata (stata) |
-ato (stato) |
|
複数 | 主格 | -antes (stantes) |
-antes (stantes) |
-antia (stantia) |
-aturi (staturi) |
-aturae (staturae) |
-atura (statura) |
-ati (stati) |
-atae (statae) |
-ati (stati) |
属格 | -antium
(stantium) |
-antium (stantium) |
-antium (stantium) |
-aturorum (staturorum) |
-aturarum (staturarum) |
-aturorum (staturorum) |
-atorum (statorum) |
-atarum (statarum) |
-atorum (statorum) |
|
与格 | -antibus
(stantibus) |
-antibus (stantibus) |
-antibus (stantibus) |
-aturis (staturis) |
-aturis (staturis) |
-aturis (staturis) |
-atis (statis) |
-atis (statis) |
-atis (statis) |
|
対格 | -antis (-antes)
(stantis (stantes)) |
-antis (-antes) (stantis (stantes)) |
-antia (stantia) |
-aturos (staturos) |
-aturas (staturas) |
-atura (statura) |
-atos (statos) |
-atas (statas) |
-ata (stata) |
|
奪格 | -antibus
(stantibus) |
-antibus (stantibus) |
-antibus (stantibus) |
-aturis (staturis) |
-aturis (staturis) |
-aturis (staturis) |
-atis (statis) |
-atis (statis) |
-atis (statis) |
②現在(praesens)・完了(perfectum)
現在時制・完了時制については、甲式の対応項を参照。態(vox) | 能動態(activa) | |||||
時制(tempus) | 現在(praesens) | 完了(perfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -o (sto) | -em (stem) | - | -i (steti) | -erim (steterim) | - |
2人称単数(tu) | -as (stas) | -es (stes) | -a (sta) | -isti (stetisti) | -eris (steteris) | - |
3人称単数(is/ea/id) | -at (stat) | -et (stet) | - | -it (stetit) | -erit (steterit) | - |
1人称複数(nos) | -amus (stamus) | -emus (stemus) | - | -imus (stetimus) | -erimus (steterimus) | - |
2人称複数(vos) | -atis (statis) | -etis (stetis) | -ate (state) | -istis (stetistis) | -eritis (steteritis) | - |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -ant (stant) | -ent (stent) | - | -erunt (steterunt) | -erint (steterint) | - |
態(vox) | 受動態(passiva) | |||||
時制(tempus) | 現在(praesens) | 完了(perfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -or (stor) | -er (ster) | - | -atus sum (status sum) |
-atus sim (status sim) |
- |
2人称単数(tu) | -aris (staris) | -eris (steris) | -are (stare) | -atus es (status es) |
-atus sis (status sis) |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -atur (statur) | -etur (stetur) | - | -atus est (status est) |
-atus sit (status sit) |
- |
1人称複数(nos) | -amur (stamur) | -emur (stemur) | - | -ati sumus (stati sumus) |
-ati simus (stati simus) |
- |
2人称複数(vos) | -amini (stamini) | -emini (stemini) | -amini (stamini) | -ati estis (stati estis) |
-ati sitis (stati sitis) |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -antur (stantur) | -entur (stentur) | - | -ati sunt (stati sunt) |
-ati sint (stati sint) |
- |
女性の場合、「-atus (status)」(単数)は「-ata (stata)」になり、「-ati (stati)」(複数)は「-atae (statae)」になる。
又、中性の場合、「-atus (status)」(単数)は「-atum (statum)」になり、「-ati (stati)」(複数)は「-ata (stata)」になる。
③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)
未完了時制・過去完了時制についての一般的な説明は、甲式の対応項を参照。態(vox) | 能動態(activa) | |||||
時制(tempus) | 未完了(imperfectum) | 過去完了(plusquamperfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -abam (stabam) |
-arem (starem) |
- | -averam (steteram) | -avissem (stetissem) | - |
2人称単数(tu) | -abas (stabas) |
-ares (stares) |
- | -averas (steteras) | -avisses (stetisses) | - |
3人称単数(is/ea/id) | -abat (stabat) |
-aret (staret) |
- | -averat (steterat) | -avisset (stetisset) | - |
1人称複数(nos) | -abamus (stabamus) |
-aremus (staremus) |
- | -averamus (steteramus) | -avissemus (stetissemus) | - |
2人称複数(vos) | -abatis (stabatis) |
-aretis (staretis) |
- | -averatis (steteratis) | -avissetis (stetissetis) | - |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -abant (stabant) |
-arent (starent) |
- | -averant (steterant) | -avissent (stetissent) | - |
態(vox) | 受動態(passiva) | |||||
時制(tempus) | 未完了(imperfectum) | 過去完了(plusquamperfectum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -abar (stabar) | -arer (starer) | - | -atus eram (status eram) |
-atus essem (status essem) |
- |
2人称単数(tu) | -abaris (stabaris) | -areris (stareris) | - | -atus eras (status eras) |
-atus esses (status esses) |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -abatur (stabatur) | -aretur (staretur) | - | -atus erat (status erat) |
-atus esset (status esset) |
- |
1人称複数(nos) | -abamur (stabamur) | -aremur (staremur) | - | -ati eramus (stati eramus) |
-ati essemus (stati essemus) |
- |
2人称複数(vos) | -abamini (stabamini) | -aremini (staremini) | - | -ati eratis (stati eratis) |
-ati essetis (stati essetis) |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -abantur (stabantur) | -arentur (starentur) | - | -ati erant (stati erant) |
-ati essent (stati essent) |
- |
女性の場合、「-atus (status)」(単数)は「-ata (stata)」になり、「-ati (stati)」(複数)は「-atae (statae)」になる。
又、中性の場合、「-atus (status)」(単数)は「-atum (statum)」になり、「-ati (stati)」(複数)は「-ata (stata)」になる。
④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)
未来時制・前未来時制についての一般的な説明は、甲式の対応項を参照。態(vox) | 能動態(activa) | |||||
時制(tempus) | 未来(futurum) | 前未来(futurum praeteritum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -abo (stabo) | - | - | -ero (stetero) | - | - |
2人称単数(tu) | -abis (stabis) | - | -ato (stato) | -eris (steteris) | - | - |
3人称単数(is/ea/id) | -abit (stabit) | - | -ato (stato) | -erit (steterit) | - | - |
1人称複数(nos) | -abimus (stabimus) | - | - | -erimus (steterimus) | - | - |
2人称複数(vos) | -abitis (stabitis) | - | -atote (statote) | -eritis (steteritis) | - | - |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -abunt (stabunt) | - | -anto (stanto) | -erint (steterint) | - | - |
態(vox) | 受動態(passiva) | |||||
時制(tempus) | 未来(futurum) | 前未来(futurum praeteritum) | ||||
叙法(modus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) | 直説法(indicativus) | 接続法(subiunctivus) | 命令法(imperativus) |
1人称単数(ego) | -abor (stabor) |
- |
- | -atus ero (status ero) |
- |
- |
2人称単数(tu) | -aberis (staberis) |
- |
-ator (stator) | -atus eris (status eris) |
- |
- |
3人称単数(is/ea/id) | -abitur (stabitur) |
- |
-ator (stator) | -atus erit (status erit) |
- |
- |
1人称複数(nos) | -abimur (stabimur) |
- |
- |
-ati erimus (stati erimus) |
- |
- |
2人称複数(vos) | -abimini (stabimini) |
- |
- |
-ati eritis (stati eritis) |
- |
- |
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) | -abuntur (stabuntur) |
- |
-antor (stantor) | -ati erunt (stati erunt) |
- |
- |
女性の場合、「-atus (status)」(単数)は「-ata (stata)」になり、「-ati (stati)」(複数)は「-atae (statae)」になる。
又、中性の場合、「-atus (status)」(単数)は「-atum (statum)」になり、「-ati (stati)」(複数)は「-ata (stata)」になる。
⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)
ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムについての一般的な説明は、甲式の対応項を参照。数・格\人称 | gerundium 中性 |
gerundivum 男性 |
gerundivum 女性 |
gerundivum 中性 |
supinum |
|
単数(singularis) | 主格(nominativus) | - |
-andus (standus) |
-anda (standa) |
-andum (standum) |
- |
属格(genitivus) | -andi (standi) |
-andi (standi) |
-andae (standae) |
-andi (standi) |
- |
|
与格(dativus) | -ando (stando) |
-ando (stando) |
-andae (standae) |
-ando (stando) |
- |
|
対格(accusativus) | -andum (standum) |
-andum (standum) |
-andam (standam) |
-andum (standum) |
-atum (statum) |
|
奪格(ablativus) | -ando (stando) |
-ando (stando) |
-anda (standa) |
-ando (stando) |
-atu (statu) |
|
複数(pluralis) | 主格(nominativus) | - |
-andi (standi) |
-andae (standae) |
-anda (standa) |
- |
属格(genitivus) | - |
-andorum
(standorum) |
-andarum
(standarum) |
-andorum
(amandorum) |
- |
|
与格(dativus) | - |
-andis (standis) |
-andis (standis) |
-andis (amandis) |
- |
|
対格(accusativus) | - |
-andos (standos) |
-andas (standas) |
-anda (standa) |
- |
|
奪格(ablativus) | - |
-andis (standis) |
-andis (standis) |
-andis (standis) |
- |
⑥この活用をする動詞
この活用をする動詞には、次のようなものがある。- do, dedi, datum, dare (与える):能動態現在時制不定詞の「a」は短音である(不規則)。
- (condo, condidi, conditum, condere (建てる)は子音型である)
- (dedo, dedidi, deditum, dedere (与える)は子音型である)
- (perdo, perdidi, perditum, perdere (破壊する)は子音型である)
- (reddo, reddidi, redditum, reddere (返す)は子音型である)
- sto, steti, statum, stare (立っている)
- circumsto, circumsteti, -, circumstare (取り囲む(中性動詞))
- praesto, praestiti, praestitum, praestare (~より優れる)