形容詞のI型格変化

ラテン語の形容詞のI型格変化は、名詞のI型格変化の応用である。次のようなパターンに分かれる。

「-is, -is, -e」

第一のパターンは、「-is, -is, -e」である。男性の場合の格変化と、女性の場合の格変化は、まったく同一である。このため、辞書などでは、場所を節約するために、よく「-is, -e」と書かれる。格変化の大要は、次の通りである。

それでは、「簡単な」という意味の「facilis, facilis, facile」を例にとって格変化のパターンを示そう。

数・格\性 男性(masculinum) 女性(femininum) 中性(neutrum)
単数(singularis) 主格(nominativus) -is (facilis)
-is (facilis)
-e (facile)
属格(genitivus) -is (facilis)
-is (facilis)
-is (facilis)
与格(dativus) -i (facili)
-i (facili)
-i (facili)
対格(accusativus) -em (facilem)
-em (facilem)
-e (facile)
奪格(ablativus) -i (facili)
-i (facili)
-i (facili)
複数(pluralis) 主格(nominativus) -es (faciles)
-es (faciles)
-ia (facilia)
属格(genitivus) -ium (facilium)
-ium (facilium)
-ium (facilium)
与格(dativus) -ibus (facilibus)
-ibus (facilibus)
-ibus (facilibus)
対格(accusativus) -is (-es) (facilis (faciles))
-is (-es) (facilis (faciles))
-ia (facilia)
奪格(ablativus) -ibus (facilibus)
-ibus (facilibus)
-ibus (facilibus)
呼格は、主格と同じである。

「-, -is, -e」:語幹変化なし

次に取り上げるのは、単数主格で「-, -is, -e」となるものである。つまり、主格単数形は、すべての性で異なる。格変化の大要は次の通り。

それでは、「有名な」を意味する「celeber, celebris, celebre」を例に挙げて、格変化のパターンを示そう。

数・格\性 男性(masculinum)
女性(femininum)
中性(neutrum)
単数(singularis) 主格(nominativus) - (celeber)
-is (celebris)
-e (celebre)
属格(genitivus) -is (celebris)
-is (celebris)
-is (celebris)
与格(dativus) -i (celebri)
-i (celebri)
-i (celebri)
対格(accusativus) -em (celebrem)
-em (celebrem)
-e (celebre)
奪格(ablativus) -i (celebri)
-i (celebri)
-i (celebri)
複数(pluralis) 主格(nominativus) -es (celebres)
-es (celebres)
-ia (celebria)
属格(genitivus) -ium (celebrium)
-ium (celebrium)
-ium (celebrium)
与格(dativus) -ibus (celebribus)
-ibus (celebribus)
-ibus (celebribus)
対格(accusativus) -es (-is)
(celebres (celebris))
-es (-is)
(celebres (celebris))
-ia (celebria)
奪格(ablativus) -ibus (celebribus)
-ibus (celebribus)
-ibus (celebribus)
呼格は、主格と同じである。

「-s, -s, -s」

第三のパターンは、単数主格で「-s, -s, -s」となるものである。つまり、すべての性で主格単数形は同じである。「-s, -s, -s」と書くよりも情報量をつめこもうとして、普通「-s, -is」と書かれる(但し、名詞と区別がつかなくなるのであまりよい方法とは思われない)。格変化の大要は次の通りである。

それでは、「幸福な」を意味する所有形容詞「felix, felix, felix = felix, felicis」を例にとって、格変化のパラディグマを示そう。

数・格\性 男性(masculinum) 女性(femininum) 中性(neutrum)
単数(singularis) 主格(nominativus) -s (felix)
-s (felix)
-s (felix)
属格(genitivus) -is (felicis)
-is (felicis)
-is (felicis)
与格(dativus) -i (felici)
-i (felici)
-i (felici)
対格(accusativus) -em (felicem)
-em (felicem)
-s (felix)
奪格(ablativus) -i (felici)
-i (felici)
-i (felixi)
複数(pluralis) 主格(nominativus) -es (felices)
-es (felices)
-ia (felicia)
属格(genitivus) -ium (felicium)
-ium (felicium)
-ium (felicium)
与格(dativus) -ibus (felicibus)
-ibus (felicibus)
-ibus (felicibus)
対格(accusativus) -is (-es) (felicis (felices))
-is (-es) (felicis (felices))
-ia (felicia)
奪格(ablativus) -ibus (felicibus)
-ibus (felicibus)
-ibus (felicibus)
呼格は、主格と同じである。

前へ | トップへ | 次へ