「-o, -(s)i, -sum/-tum, -ere」:丙式の標準動詞

丙式ののパターンでは、完了形は「-(s)i」(長音)、スピーヌムは「-sum/-tum」となる。つまり、乙式のパターンと比較して、次の点が異な る。
そ れでは、「取る」という意味の「capio, cepi, captum, capere」と、「誘惑する」という意味の「pellicio, pellexi, pellectum, pellicere」を使って、活用語尾の具体例を示そう。

①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)

不定詞と分詞についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態\時制 現在(praesens) 完了(perfectum) 未完了 過去完了 未来(futurum) 前未来
能動態不定詞 -ere
(capere, pellicere)
-isse
(cepisse, pellexisse)
- - -surus/-turus esse
(capturus esse, pellecturus esse)
-
受動態不定詞 -i (capi, pellici) -sus/-tus esse
(captus esse, pellectus esse)
- - -sum/-tum iri
(captum iri, pellectum iri)
-
能動態分詞 -iens
(capiens, pelliciens)
- - - -surus/-turus
(capturus, pellecturus)
-
受動態分詞 - -sus/-tus
(captus, pellectus)
- - -iendus
(capiendus, pelliciendus)
-

分詞(分詞を使う不定詞も同じ)について、上の表に示したのは男性主格単数である。分詞の格変化は下の表の通りである。但し、受動態未来分詞(ゲルン ディーウゥム)の格変化について は、⑤を参照。能動態現在分詞の格変化は、I型の「-s, -s, -s」の形容詞の格変化と同じであり、能動態未来分詞と受動態完了分詞の格変化は、OA型の格変化と同じである。

態・時制
能動態現在分詞
能動態未来分詞 受動態完了分詞
男性 女性 中性 男性 女性 中性 男性 女性 中性
単数 主格 -iens (capiens, pelliciens)
-iens
(capiens, pelliciens)
-iens (capiens, pelliciens)
-surus/-turus
(capturus, pellecturus)
-sura/-tura
(captura, pellectura)
-surum/-turum
(capturum, pellecturum)
-sus/-tus
(captus, pellectus)
-sa/-ta
(capta, pellecta)
-sum/-tum
(captum, pellectum)
属格 -ientis (capientis, pellicientis)
-ientis
(capientis, pellicientis)
-ientis (capientis, pellicientis)
-suri/-turi
(capturi, pellecturi)
-surae/-turae
(capturae, pellecturae)
-suri/-turi
(capturi, pellecturi)
-si/-ti
(capti, pellecti)
-sae/-tae
(captae, pellectae)
-si/-ti
(capti, pellecti)
与格 -ienti (capienti, pellicienti)
-ienti
(capienti, pellicienti)
-ienti (capienti, pellicienti)
-suro/-turo
(capturo, pellecturo)
-surae/-turae
(capturae, pellecturae)
-suro/-turo
(capturo, pellecturo)
-so/-to
(capto, pellecto)
-sae/-tae
(captae, pellectae)
-so/-to
(capto, pellecto)
対格 -ientem (capientem, pellicientem)
-ientem
(capientem, pellicientem)
-iens (capiens, pelliciens)
-surum/-turum
(capturum, pellecturum)
-suram/-turam
(capturam, pellecturae)
-surum/-turum
(capturum, pellecturum)
-sum/-tum
(captum, pellectum)
-sam/-tam
(captam, pellectam)
-sum/-tum
(captum, pellectum)
奪格 -iente (-ienti) (capiente (pellicienti), capiente (pellicienti))
-iente (-ienti) (capiente (capienti), pelliciente (pellicienti))
-iente (-ienti) (capiente (capienti), pelliciente (pellicienti))
-suro/-turo
(capturo, pellecturo)
-sura/-tura
(captura, pellectura)
-suro/-turo
(capturo, pellecturo)
-so/-to
(capto, pellecto)
-sa/-ta
(capta, pellecta)
-so/-to
(capto, pellecto)
複数 主格 -ientes (capientes, pellicientes)
-ientes (capientes, regentes)
-ientia (capientia, pellicientia)
-suri/-turi
(capturi, pellecturi)
-surae/-turae
(capturae, pellecturae)
-sura/-tura
(captura, pellectura)
-si/-ti
(capti, pellecti)
-sae/-tae
(captae, pellectae)
-sa/-ta
(capta, pellecta)
属格 -ientium (capientium, pellicientium)
-ientium (capientium, regentium)
-ientium (capientium, pellicientium)
-surorum/ -turorum
(capturorum, pellecturorum)
-surarum/ -turarum
(capturarum, pellecturarum)
-surorum/ -turorum
(capturorum, pellecturorum)
-sorum/ -torum
(captorum, pellectorum)
-sarum/ -tarum
(captarum, pellectarum)
-sorum/ -torum
(captorum, pellectorum)
与格 -ientibus (capientibus, pellicientibus)
-ientibus (capientibus, pellicientibus)
-ientibus (capientibus, pellicientibus)
-suris/-turis
(capturis, pellecturis)
-suris/-turis
(capturis, pellecturis)
-suris/-turis
(capturis, pellecturis)
-sis/-tis
(captis, pellectis)
-sis/-tis
(captis, pellectis)
-sis/-tis
(captis, pellectis)
対格 -ientis (-entes) (capientis (capientes), pellicientis (pellicientes))
-ientis (-entes) (capientis (legentes), pellicientis (pellicientes))
-ientia (capientia, pellicientia)
-suros/-turos
(capturos, pellecturos)
-suras/-turas
(capturas, pellecturis)
-sura/-tura
(captura, pellectura)
-sos/-tos
(captos, pellectos)
-sas/-tas
(captas, pellectas)
-sa/-ta
(capta, pellecta)
奪格 -ientibus (capientibus, pellicientibus)
-ientibus (capientibus, pellicientibus)
-ientibus (capientibus, pellicientibus)
-suris/-turis
(capturis, pellecturis)
-suris/-turis
(capturis, pellecturis)
-suris/-turis
(capturis, pellecturis)
-sis/-tis
(captis, pellectis)
-sis/-tis
(captis, pellectis)
-sis/-tis
(captis, pellectis)


②現在(praesens)・完了(perfectum)

現在時制と完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -io
(capio, pellicio)
-iam
(capiam, pelliciam)
- -i
(cepi, pellexi)
-erim
(ceperim, pellexerim)
-
2人称単数(tu) -is
(capis, pellicis)
-ias
(capias, pellicias)
-e (cape, pellice) -isti
(cepisti, pellexisti)
-eris
(ceperis, pellexeris)
-
3人称単数(is/ea/id) -it
(capit, pellicit)
-iat
(capiat, pelliciat)
- -it
(cepit, pellexit)
-erit
(ceperit, pellexerit)
-
1人称複数(nos) -imus
(capimus, pellicimus)
-iamus
(capiamus, pelliciamus)
- -imus
(cepimus, pelleximus)
-erimus
(ceperimus, pellexerimus)
-
2人称複数(vos) -itis
(capitis, pellicitis)
-iatis
(capiatis, pelliciatis)
-ite
(capite, pellicite)
-istis
(cepitis, pellexitis)
-eritis
(ceperitis, pellexeritis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iunt
(capiunt, pelliciunt)
-iant
(capiant, pelliciant)
- -erunt (-ere)
(ceperunt (cepere), pellexerunt (pellexere))
-erint
(ceperint, pellexerint)
-

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -ior
(capior, pellicior)
-iar
(capiar, pelliciar)
- -sus/-tus sum
(captus sum, pellectus sum)
-sus/-tus sim
(captus sim, pellecti sim)
-
2人称単数(tu) -eris
(caperis, pelliceris)
-iaris
(capiaris, pelliciaris)
-ere
(capere, pellicere)
-sus/-tus es
(captus es, pellectus es)
-sus/-tus sis
(captus sis, pellectus sis)
-
3人称単数(is/ea/id) -itur
(capitur, pellicitur)
-iatur
(capiatur, pelliciatur)
- -sus/-tus est 
(captus est, pellectus est)
-sus/-tus sit
(captus sit, pellectus sit)
-
1人称複数(nos) -imur
(capimur, pellicimur)
-iamur
(capiamur, pelliciamur)
- -si/-ti sumus
(capti sumus, pellecti sumus)
-si/-ti simus
(capti simus, pellecti simus)
-
2人称複数(vos) -imini
(capimini, pellicimini)
-iamini
(capiamini, pelliciamini)
-imini
(capimini, pellicimini)
-si/-ti estis
(capti estis, pellecti estis)
-si/-ti sitis
(capti sitis, pellecti sitis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iuntur
(capiuntur, pelliciuntur)
-iantur
(capiantur, pelliciantur)
- -si/-ti sunt
(capti sunt, pellecti sunt)
-si/-ti sint
(capti sint, pellecti sint)
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-sus/-tus (captus, pellectus)」(単数)は「-sa/-ta (capta, pellecta)」になり、「-si/-ti (capti, pellecti)」(複数)は「-sae/-tae (captae, pellectae)」になる。
又、中性の場合、「-sus/-tus (captus, pellectus)」(単数)は「-sum/-tum (captum, pellectum)」になり、「-si/-ti (capti, pellecti)」(複数)は「-sa/-ta (capti, pellecti)」になる。

③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)

未完了時制と過去完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iebam
(capiebam, pelliciebam)
-erem
(caperem, pellicerem)
- -eram
(ceperam, pellexeram)
-issem
(cepissem, pellexissem)
-
2人称単数(tu) -iebas
(capiebas, pelliciebas)
-eres
(caperes, pelliceres)
- -eras
(ceperas, pellexeram)
-isses
(cepisses, pellexisses)
-
3人称単数(is/ea/id) -iebat
(capiebat, pelliciebat)
-eret
(caperet, pelliceret)
- -erat
(ceperat, pellexerat)
-isset
(cepisset, pellexisset)
-
1人称複数(nos) -iebamus 
(capiebamus, pelliciebamus)
-eremus
(caperemus, pelliceremus)
- -eramus (ceperamus,
pellexeramus)
-issemus
(cepissemus, pellexissemus)
-
2人称複数(vos) -iebatis
(capiebatis, pelliciebatis)
-eretis
(caperetis, pelliceretis)
- -eratis
(ceperatis, pellexeratis)
-issetis
(cepissetis, pellexissetis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iebant
(capiebant, pelliciebant)
-erent
(caperent, pelliceretis)
- -erant
(ceperant, pellexerant)
-issent
(cepissent, pellexissent)
-

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iebar
(capiebar, pelliciebar)
-erer
(caperer, pellicerer)
- -sus/-tus eram
(captus eram, pellectus eram)
-sus/-tus essem
(captus essem, pellectus essem)
-
2人称単数(tu) -iebaris
(capiebaris, pelliciebaris)
-ereris
(capereris, pellicereris)
- -sus/-tus eras
(captus eras, pellectus eras)
-sus/-tus esses
(captus esses, pellectus esses)
-
3人称単数(is/ea/id) -iebatur
(capiebatur, pelliciebatur)
-eretur
(caperetur, pelliceretur)
- -sus/-tus erat
(captus erat, pellectus eras)
-sus/-tus esset
(captus esset, pellectus esset)
-
1人称複数(nos) -iebamur (capiebamur, pelliciebamur) -eremur
(caperemur, pelliceremur)
- -si/-ti eramus
(capti eramus, pellectus eramus)
-si/-ti essemus
(capti essemus, pellecti essemus)
-
2人称複数(vos) -iebamini (capiebamini, pelliciebamini) -eremini (caperemini, pelliceremini) - -si/-ti eratis
(capti eratis, pellecti eratis)
-si/-ti essetis
(capti essetis, pellecti essetis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iebantur (capiebantur, pelliciebantur) -erentur
(caperentur, pellicerentur)
- -si/-ti erant
(capti erant, pellecti erant)
-si/-ti essent
(capti essent, pellecti essent)
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-sus/-tus (captus, pellectus)」(単数)は「-sa/-ta (capta, pellecta)」になり、「-si/-ti (capti, pellecti)」(複数)は「-sae/-tae (captae, pellectae)」になる。
又、中性の場合、「-sus/-tus (captus, pellectus)」(単数)は「-sum/-tum (captum, pellectum)」になり、「-si/-ti (capti, pellecti)」(複数)は「-sa/-ta (capti, pellecti)」になる。

 ④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)

未来時制と前未来時制の一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iam
(capiam, pelliciam)
- - -ero
(cepero, pellexero)
- -
2人称単数(tu) -ies
(capies, pellicies)
- -ito
(capito, pellicito)
-eris
(ceperis, pellexeris)
- -
3人称単数(is/ea/id) -iet
(capiet, pelliciet)
- -ito
(capito, pellicito)
-erit
(ceperit, pellexerit)
- -
1人称複数(nos) -iemus
(capiemus, pelliciemus)
- - -erimus
(ceperimus, pellexerimus)
- -
2人称複数(vos) -ietis
(capietis, pellicietis)
- -itote
(capitote, pellicitote)
-eritis
(ceperitis, pellexeritis)
- -
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -ient
(capient, pellicient)
- -iunto
(capiunto, pelliciunto)
-erint
(ceperint, pellexerint)
- -

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iar
(capiar, pelliciar)
-
- -sus/-tus ero
(captus ero, pellectus ero)
-
-
2人称単数(tu) -ieris (-iere)
(capieris (capiere), pellicieris (pelliciere))
-
-itor
(capitor, pellicitor)
-sus/-tus eris
(captus eris, pellectus eris)
-
-
3人称単数(is/ea/id) -ietur
(capietur, pellicietur)
-
-itor
(capitor, pellicitor)
-sus/-tus erit
(captus erit, pellectus erit)
-
-
1人称複数(nos) -iemur
(capiemur, pelliciemur)
-
-
-si/-ti erimus
(capti erimus, pellecti erimus)
-
-
2人称複数(vos) -iemini
(capiemini, pelliciemini)
-
-
-si/-ti eritis
(capti eritis, pellecti eritis)
-
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -ientur
(capientur, pellicientur)
-
-iuntor
(capiuntor, pelliciuntor)
-si/-ti erunt
(capti erunt, pellecti erunt)
-
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-sus/-tus (captus, pellectus)」(単数)は「-sa/-ta (capta, pellecta)」になり、「-si/-ti (capti, pellecti)」(複数)は「-sae/-tae (captae, pellectae)」になる。
又、中性の場合、「-sus/-tus (captus, pellectus)」(単数)は「-sum/-tum (captum, pellectum)」になり、「-si/-ti (capti, pellecti)」(複数)は「-sa/-ta (capti, pellecti)」になる。

⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)

ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムについての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

数・格\人称 gerundium
中性
gerundivum
男性
gerundivum
女性
gerundivum
中性
supinum
単数(singularis) 主格(nominativus) -
-iendus
(capiendus, pelliciendus)
-ienda
(capienda, pellicienda)
-iendum
(capiendum, pelliciendum)
-
属格(genitivus) -iendi
(capiendi, pelliciendi)
-iendi
(capiendi, pelliciendi)
-iendae
(capiendae, pelliciendae)
-iendi
(capiendi, pelliciendi)
-
与格(dativus) -iendo
(capiendo, pelliciendo)
-iendo
(capiendo, pelliciendo)
-iendae
(capiendae, pelliciendae)
-iendo
(capiendo, pelliciendo)
-
対格(accusativus) -iendum
(capiendum, pelliciendum)
-iendum
(capiendum, pelliciendum)
-iendam
(capiendam, pelliciendam)
-iendum
(capiendum, pelliciendum)
-sum/-tum
(captum, pellectum)
奪格(ablativus) -iendo
(capiendo, pelliciendo)
-iendo
(capiendo, pelliciendo)
-ienda
(capienda, pellicienda)
-iendo
(capiendo, pelliciendo)
-su/-tu
(captu, pellectu)
複数(pluralis) 主格(nominativus) -
-iendi
(capiendi, pelliciendi)
-iendae
(capiendae, pelliciendae)
-ienda
(capienda, pellicienda)
-
属格(genitivus) -
-iendorum
(capiendorum, pelliciendorum)
-iendarum
(capiendarum, pelliciendarum)
-iendorum
(capiendorum, pelliciendorum)
-
与格(dativus) -
-iendis
(capiendis, pelliciendis)
-iendis
(capiendis, pelliciendis)
-iendis
(capiendis, pelliciendis)
-
対格(accusativus) -
-iendos
(capiendos, pelliciendos)
-iendas
(capiendas, pelliciendas)
-iendos
(capienda, pellicienda)
-
奪格(ablativus) -
-iendis
(capiendis, pelliciendis)
-iendis
(capiendis, pelliciendis)
-iendis
(capiendis, pelliciendis)
-
ゲルンディーウゥムの男性単数呼格形は、「-iende (capiende, pelliciende)」である。その他の呼格は、主格と同じである。

⑥このパターンの活用をする動詞

このパターンの活用をする動詞には、次のようなものがある。
前へ | トップへ | 次へ