名詞のU型格変化
5つ目の型は、U型の格変化(u-Deklination)である。
属格複数形が「-uum」となることに着目して、こう呼ばれる。属格単数形では、「-us(長音)」という形になる。
単数主格が「-us」となるパターン(男性・女性)と、単数主格が「-u(長音)」となるパターン(中性)がある。
「-us, -us(長音)」
1つ目のパターンは、単数主格で-usとなるものである。
「贅沢」を意味する「luxus, luxus」を例に挙げて、格変化を示そう。
格\数 | 単数(singularis) | 複数(pluralis) |
主格(nominativus) | -us (luxus) | -us (luxus) |
属格(genitivus) | -us (luxus) | -uum (luxuum) |
与格(dativus) | -ui (luxui) | -ibus (luxibus) |
対格(accusativus) | -um (luxum) | -us (luxus) |
奪格(ablativus) | -u (luxu) | -ibus (luxibus) |
- このパターンの格変化をする男性名詞
adventus, adventus 到着 arcus, arcus 弓、アーチ casus, casus 落ちること、事件、不幸(cado, cecidi, casum, cadere(落ちる)から)
- casu:偶然に
- casus belli:戦争の場合
- casus major:不可抗力
- casum senit dominus:所有者が危険を負担する
- casus a nemine praestatur:災害は何人も責任なし
cultus, cultus 耕作、世話、養育、生活法、教養、尊敬、祭祀
(colo, colui, cultum, colere(耕す、世話をする、保護する)から)currus, currus 車 cursus, cursus コース equitatus, equitatus 騎兵隊 exercitus, exercitus 軍隊 fluctus, fluctus 波 fructus, fructus 果実
- fructus civilis:法定果実
- fructus naturalis:天然果実
- fructus exstantes:現存果実
impetus, impetus 攻撃 luxus, luxus 贅沢 metus, metus 恐れ peditatus, peditatus 歩兵隊 pulsus, pulsus 打つこと sexus, sexus 性(seco, secui, sectum, secare(区分する)から) tonitrus, tonitrus 雷 tumultus, tumultus 騒ぎ usus, usus 使用 vultus, vultus 顔つき
- このパターンの格変化をする女性名詞
acus, acus 針 ficus, ficus 無花果(「ficus, fici」とも) laurus, laurus 月桂樹(「laurus, lauri」とも) manus, manus 手
- manu:素手で、人工的に
- sua manu:手ずから
- in manibus esse:手近にある
- in manibus habere:手に持つ、掌握している
- in manu alcis esse:~の支配下にある
myrtus, myrtus ミルト(「myrtus, myrti」とも) porticus, porticus 柱廊 quercus, quercus 樫 tribus, tribus 種族
- このパターンの格変化をする中性名詞
「-u(長音), -us(長音)」
2つ目のパターンは、単数主格で「-u(長音)」となるものである。
「角」を意味する「cornu, cornus」を例に挙げて、格変化を示そう。
数(numerus) | 単数(singularis) | 複数(pluralis) |
主格(nominativus) | -u (cornu) | -ua (cornua) |
属格(genitivus) | -us (cornus) | -uum (cornuum) |
与格(dativus) | -ui (-u) (cornui (cornu)) | -ibus (cornibus) |
対格(accusativus) | -u (cornu) | -ua (cornua) |
奪格(ablativus) | -u (cornu) | -ibus (cornibus) |
単数では、すべて長音となり、複数では、すべて短音となる。
- このパターンの格変化をする男性名詞
- このパターンの格変化をする女性名詞
- このパターンの格変化をする中性名詞
cornu, cornus 角 genu, genus 膝 veru, verus 焼き串