「-io, -ivi (-ii), -itum, -ere」:甲式の標準動詞

まずは甲式の標準動詞から見よう。完了形で「-ivi」(長音・長音)又は「-ii」(短音・長音)となり、スピーヌムでは「-itum」(iは長音)と なる。ここでは、「熱望する」という意味の、「cupio, cupivi (cupii), cupitum, cupere」を使って、活用語尾の具体例を示す。

①不定詞(infinitivus)・分詞(participium)

不定詞と分詞についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態\時制 現在(praesens) 完了(perfectum) 未完了 過去完了 未来(futurum) 前未来
能動態不定詞 -ere (cupere) -ivisse (-iisse)
(cupivisse (cupiisse))
- - -iturus esse
(cupiturus esse)
-
受動態不定詞 -i (cupi) -itus esse
(cupitus esse)
- - -itum iri
(cupitum iri)
-
能動態分詞 -iens (cupiens) - - - -iturus (cupiturus) -
受動態分詞 - -itus (cupitus) - - -iendus (cupiendus) -

分詞(分詞を使う不定詞も同じ)について、上の表に示したのは男性主格単数である。分詞の格変化は下の表の通りである。但し、受動態未来分詞(ゲルン ディーウゥム)の格変化について は、⑤を参照。能動態現在分詞の格変化は、I型の「-s, -s, -s」の形容詞の格変化と同じであり、能動態未来分詞と受動態完了分詞の格変化は、OA型の格変化と同じである。

態・時制
能動態現在分詞
能動態未来分詞 受動態完了分詞
男性 女性 中性 男性 女性 中性 男性 女性 中性
単数 主格 -iens (cupiens)
-iens (cupiens)
-iens (cupiens)
-iturus
(cupiturus)
-itura
(cupitura)
-iturum
(cupiturum)
-itus
(cupitus)
-ita
(cupita)
-itum
(cupitum)
属格 -ientis (cupientis)
-ientis (cupientis)
-ientis (cupientis)
-ituri
(cupituri)
-iturae
(cupiturae)
-ituri
(cupituri)
-iti
(cupiti)
-itae
(cupitae)
-iti
(cupiti)
与格 -ienti (cupienti)
-ienti
(cupienti)
-ienti
(cupienti)
-ituro
(cupituro)
-iturae
(cupiturae)
-ituro
(cupituro)
-ito
(cupito)
-itae
(cupitae)
-ito
(cupito)
対格 -ientem (cupientem)
-ientem
(cupientem)
-iens
(cupiens)
-iturum
(cupiturum)
-ituram
(cupituram)
-iturum
(cupiturum)
-itum
(cupitum)
-itam
(cupitam)
-itum
(cupitum)
奪格 -iente (-ienti) (cupiente (cupienti))
-iente (-ienti)
(cupiente (cupienti))
-iente (-ienti)
(cupiente (cupienti))
-ituro
(cupituro)
-itura
(cupitura)
-ituro
(cupituro)
-ito
(cupito)
-ita
(cupita)
-ito
(cupito)
複数 主格 -ientes (cupientes)
-ientes
(cupientes)
-ientia
(cupientia)
-ituri
(cupituri)
-iturae
(cupiturae)
-itura
(cupitura)
-iti
(cupiti)
-itae
(petitae)
-ita
(cupita)
属格 -ientium (cupientium)
-ientium
(cupientium)
-ientium
(cupientium)
-iturorum
(cupiturorum)
-iturarum
(cupiturarum)
-iturorum
(cupiturorum)
-itorum
(cupitorum)
-itarum
(cupitarum)
-itorum
(cupitorum)
与格 -ientibus (cupientibus)
-ientibus
(cupientibus)
-ientibus
(cupientibus)
-ituris
(cupituris)
-ituris
(cupituris)
-ituris
(cupituris)
-itis
(cupitis)
-itis
(cupitis)
-itis
(cupitis)
対格 -ientis (-ientes) (cupientis (cupientes))
-ientis (-ientes)
(cupientis (cupientes))
-ientia
(cupientia)
-ituros
(cupituros)
-ituras
(cupituras)
-itura
(cupitura)
-itos
(cupitos)
-itas
(cupitas)
-ita
(cupita)
奪格 -ientibus (cupientibus)
-ientibus
(cupientibus)
-ientibus
(cupientibus)
-ituris
(cupituris)
-ituris
(cupituris)
-ituris
(cupituris)
-itis
(cupitis)
-itis
(cupitis)
-itis
(cupitis)


②現在(praesens)・完了(perfectum)

現在時制と完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -io (cupio) -iam (cupiam) - -ivi (-ii)
(cupivi (cupii))
-iverim
(cupivero (cupiero))
-
2人称単数(tu) -is (cupis) -ias (cupias) -e (cupe) -ivisti (-iisti)
(cupivisti (cupiisti))
-iveris
(cupiveris (cupieris))
-
3人称単数(is/ea/id) -it (cupit) -iat (cupiat) - -ivit (-iit)
(cupivit (cupiit))
-iverit
(cupiverit (cupierit))
-
1人称複数(nos) -imus (cupimus) -iamus (cupiamus) - -ivimus (-iimus) (cupivimus (cupiimus)) -iverimus (cupiverimus (cupierimus)) -
2人称複数(vos) -itis (cupitis) -iatis (cupiatis) -ite (cupite) -ivistis (-iistis)
(cupivitis (cupiitis))
-iveritis
(cupiveritis (cupieritis))
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iunt (cupiunt) -iant (cupiant) - -iverunt (-ierunt) (cupiverunt (cupierunt)) -iverint
(cupiverint (cupierint))
-

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 現在(praesens) 完了(perfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -ior (cupior) -iar (cupiar) - -itus sum
(cupitus sum)
-itus sim
(cupitus sim)
-
2人称単数(tu) -eris (cuperis) -iaris (cupiaris) -ere (cupere) -itus es
(cupitus es)
-itus sis
(cupitus sis)
-
3人称単数(is/ea/id) -itur (cupitur) -iatur (cupiatur) - -itus est 
(cupitus est)
-itus sit
(cupitus sit)
-
1人称複数(nos) -imur (cupimur) -iamur (cupiamur) - -iti sumus 
(cupiti sumus)
-iti simus
(cupiti simus)
-
2人称複数(vos) -imini (cupimini) -iamini (cupiamini) -imini (cupimini) -iti estis
(cupiti estis)
-iti sitis
(cupiti sitis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iuntur (cupiuntur) -iantur (cupiantur) - -iti sunt
(cupiti sunt)
-iti sint
(cupiti sint)
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-itus (cupitus)」(単数)は「-ita (cupita)」になり、「-iti (cupiti)」(複数)は「-itae (cupitae)」になる。
又、中性の場合、「-itus (cupitus)」(単数)は「-itum (cupitum)」になり、「-iti (cupiti)」(複数)は「-ita (cupita)」になる。 

③未完了(imperfectum)・過去完了(plusquamperfectum)

未完了時制と過去完了時制についての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iebam
(cupiebam)
-erem
(cuperem)
- -iveram (-ieram)
(cupiveram (cupieram))
-ivissem (-iissem)
(cupivissem (cupiissem))
-
2人称単数(tu) -iebas
(cupiebas)
-eres
(cuperes)
- -iveras (-ieras)
(cupiveras (cupieras))
-ivisses (-iisses)
(cupivisses (cupiisses))
-
3人称単数(is/ea/id) -iebat
(cupiebat)
-eret
(cuperet)
- -iverat (-ierat)
(cupiverat (cupierat))
-ivisset (-iisset)
(cupivisset (cupiisset))
-
1人称複数(nos) -iebamus 
(cupiebamus)
-eremus
(cuperemus)
- -iveramus (-ieramus)
(cupiveramus (cupieramus))
-ivissemus (-iissemus)
(cupivissemus (cupiissemus))
-
2人称複数(vos) -iebatis
(cupiebatis)
-eretis
(cuperetis)
- -iveratis (-ieratis)
(cupiveratis (cupieratis))
-ivissetis (-iissetis)
(cupivissetis (cupiissetis))
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iebant
(cupiebant)
-erent
(cuperent)
- -iverant (-ierant)
(cupiverant (cupierant))
-ivissent (-iissent)
(cupivissent (cupiissent))
-

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 未完了(imperfectum) 過去完了(plusquamperfectum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iebar
(cupiebar)
-erer
(cuperer)
- -itus eram
(cupitus eram)
-itus essem
(cupitus essem)
-
2人称単数(tu) -iebaris
(cupiebaris)
-ereris
(cupereris)
- -itus eras
(cupitus eras)
-itus esses
(cupitus esses)
-
3人称単数(is/ea/id) -iebatur
(cupiebatur)
-eretur
(cuperetur)
- -itus erat
(cupitus erat)
-itus esset
(cupitus esset)
-
1人称複数(nos) -iebamur
(cupiebamur)
-eremur
(cuperemur)
- -iti eramus
(cupiti eramus)
-iti essemus
(cupiti essemus)
-
2人称複数(vos) -iebamini
(cupiebamini)
-eremini
(cuperemini)
- -iti eratis
(cupiti eratis)
-iti essetis
(cupiti essetis)
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -iebantur
(cupiebantur)
-erentur
(cuperentur)
- -iti erant
(cupiti erant)
-iti essent
(cupiti essent)
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-itus (cupitus)」(単数)は「-ita (cupita)」になり、「-iti (cupiti)」(複数)は「-itae (cupitae)」になる。
又、中性の場合、「-itus (cupitus)」(単数)は「-itum (cupitum)」になり、「-iti (cupiti)」(複数)は「-ita (cupita)」になる。

 ④未来(futurum)・前未来(futurum praeteritum)

未来時制と前未来時制の一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

態(vox) 能動態(activa)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iam
(cupiam)
- - -ivero (-iero)
(cupivero (cupiero))
- -
2人称単数(tu) -ies
(cupies)
- -ito (cupito) -iveris (-ieris)
(cupiveris (cupieris))
- -
3人称単数(is/ea/id) -iet
(cupiet)
- -ito (cupito) -iverit (-ierit)
(cupiverit (cupierit))
- -
1人称複数(nos) -iemus
(cupiemus)
- - -iverimus (-ierimus)
(cupiverimus (cupierimus))
- -
2人称複数(vos) -ietis
(cupietis)
- -itote (cupitote) -iveritis (-ieritis)
(cupiveritis (cupieritis))
- -
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -ient
(cupient)
- -iunto (cupiunto) -iverint (-ierint)
(cupiverint (cupierint))
- -

態(vox) 受動態(passiva)
時制(tempus) 未来(futurum) 前未来(futurum praeteritum)
叙法(modus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus) 直説法(indicativus) 接続法(subiunctivus) 命令法(imperativus)
1人称単数(ego) -iar
(cupiar)
-
- -itus ero
(cupitus ero)
-
-
2人称単数(tu) -ieris
(cupieris)
-
-itor (cupitor) -itus eris
(cupitus eris)
-
-
3人称単数(is/ea/id) -ietur
(cupietur)
-
-itor (cupitor) -itus erit
(cupitus erit)
-
-
1人称複数(nos) -iemur
(cupiemur)
-
-
-iti erimus
(cupiti erimus)
-
-
2人称複数(vos) -iemini
(cupiemini)
-
-
-iti eritis
(cupiti eritis)
-
-
3人称複数(ii(ei)/eae/ea) -ientur
(cupientur)
-
-iuntor
(cupiuntor)
-iti erunt
(cupiti erunt)
-
-
表に示したのは男性である。
女性の場合、「-itus (cupitus)」(単数)は「-ita (cupita)」になり、「-iti (cupiti)」(複数)は「-itae (cupitae)」になる。
又、中性の場合、「-itus (cupitus)」(単数)は「-itum (cupitum)」になり、「-iti (cupiti)」(複数)は「-ita (cupita)」になる。

⑤ゲルンディウム(gerundium)・ゲルンディーウゥム(gerundivum)・スピーヌム(supinum)

ゲルンディウム・ゲルンディーウゥム・スピーヌムについての一般的な説明は、A型甲式活用の対応する項を参照。

数・格\人称 gerundium
中性
gerundivum
男性
gerundivum
女性
gerundivum
中性
supinum
単数(singularis) 主格(nominativus) -
-iendus
(capiendus)
-ienda
(capienda)
-iendum
(capiendum)
-
属格(genitivus) -iendi
(capiendi)
-iendi
(capiendi)
-iendae
(capiendae)
-iendi
(capienda)
-
与格(dativus) -iendo
(capiendo)
-iendo
(capiendo)
-iendae
(capiendae)
-iendo
(capiendo)
-
対格(accusativus) -iendum
(capiendum)
-iendum
(capiendum)
-iendam
(capiendam)
-iendum
(capiendum)
-itum
(capitum)
奪格(ablativus) -iendo
(capiendo)
-iendo
(capiendo)
-ienda
(capienda)
-iendo
(capiendo)
-itu
(capitu)
複数(pluralis) 主格(nominativus) -
-iendi
(capiendi)
-iendae
(capiendae)
-ienda
(capienda)
-
属格(genitivus) -
-iendorum
(capiendorum)
-iendarum
(capiendarum)
-iendorum
(capiendorum)
-
与格(dativus) -
-iendis
(capiendis)
-iendis
(capiendis)
-iendis
(capiendis)
-
対格(accusativus) -
-iendos
(capiendos)
-iendas
(capiendas)
-iendos
(capienda)
-
奪格(ablativus) -
-iendis
(capiendis)
-iendis
(capiendis)
-iendis
(capiendis)
-
ゲルンディーウゥムの男性単数呼格形は、「-ende (capiende)」である。その他の呼格は、主格と同じである。

⑥この活用をする動詞

この活用をする動詞には、次のようなものがある。
前へ | トップへ | 次へ